حجت الاسلام والمسلمین علی ذوعلم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و علوم اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص تمدن نوین اسلامی و بسترها و نیازهای آن گفت: تمدن عبارت است از نوع مدنیت و سامانه زندگی اجتماعی مردمان در عرصه های گوناگون فکری و فناوری و ساختار شکل گرفته و در هم تنیده مرتبط با آن در ابعاد اقصادی، سیاسی و اجتماعی.
پیامبران الهی در شکل گیری تمدنها نقش اساسی داشته اند و همه تمدمهای بزرگ، از یک سرچشمه دینی نشأت گرفته اند
وی افزود: سرآغاز تمدنها را زمان شکل گیری شهرها به عنوان بستر و محصول تعامل نزدیک و همکاری آحاد مجتمع انسانی می دانند و آن را نقطه عطف تاریخ بشر تلقی می کنند. پیامبران الهی در شکل گیری تمدنها نقش اساسی داشته اند و همه تمدمهای بزرگ، از یک سرچشمه دینی نشأت گرفته اند، چرا که همه عناصر اصلی برای ساختن یک تمدن در تعالیم الهی وجود داشته و نهادینه سازی روحیه همکاری و تعامل بدون مجوز وجود محور مشترک اعتقادی و اخلاقی ممکن نبوده است.
وی با بیان اینکه تمدنها در مسیر تحولات و پیشرفتهای بشری، تعین و پیچیدگی بیشتری یافته اند، اظهارکرد: عناصر اصلی یک تمدن و عوامل شکل گیری آن را معمولا عناصر و عوامل جغرافیایی، طبیعی، مذهبی، فکری، فرهنگی، علمی، معماری، ابزاری و فناوری و سامان و ساختار اجتماعی و سیاسی دانسته اند.
معاون موسسه پژوهشی حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری اظهارداشت: آنچه مسلم است دین اسلام پس از آغاز بعثت پیامبر اعظم (ص)، تمدنی متفاوت با تمدنهای پیشین و بسیار پیشرفته تر را پایه گذاری کرد که به تدریج علی رغم همه کاستی هایی که در تدین مسلمانان وجود داشت به دوران نضج و شکوفایی خود در قرون سوم، چهارم و پنجم هجری دست یافت و منشأ تحولات چشمگیر فکری، علمی و فرهنگی در سطح جهان گردید.
وی با اشاره به اینکه اگرچه مایه های اصلی تحول در دوران جدید مغرب زمین از تمدن اسلامی اقتباس شد، ولی عوامل مختلفی موجب انحطاط تمدنی مسلمانان گردید و به خصوص پس از شکل گیری تمدن جدید و آغاز دوران تجدد که سیطره استعماری غرب گسترش یافت، تصریح کرد: جوامع و کشورهای اسلامی از درون و بیرون دچار غفلت، رکود و عقب ماندگی شدند. قطعا اساسی ترین عامل این انحطاط، فاصله گرفتن و دور نگه داشته شدن جامعه اسلامی از جهان بینی توحیدی ناب و تعالیم راستین اسلام بود، اما به تدریج و با تلاش مصلحان و عالمان دغدغه مند جهان اسلام، حرکت بیداری اسلامی شکل گرفت و نهضت بازگشت به قرآن و آموزه های اسلامی، منشأ نهضتهای فکری، اجتماعی و سیاسی در جهان اسلام گردید.
قطعا اساسی ترین عامل این انحطاط کشورهای اسلامی، فاصله گرفتن و دور نگه داشته شدن جامعه اسلامی از جهان بینی توحیدی ناب و تعالیم راستین اسلام بود
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: نقطه اوج این حرکت، پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۵۷ در ایران به رهبری قائد عظیم الشأن حضرت امام خمینی(ره) که سرآغاز موج جدیدی از بیداری اسلامی با ابعاد و ژرفای کاملا متفاوت با امواج قبلی، جهان اسلام را تحت تأثیر قرار داد، پایه ها و اندام مراکز سلطه جهانی را لرزاند و تمدن و اندیشه جدید غرب را با چالش جدی مواجه ساخت. این انقلاب تنها یک رویداد تاریخی و سیاسی نبود، بلکه نویدبخش تجدید حیات اسلام و سرآغاز دوران جدیدی برای مسلمانان بود. دورانی که با نقد و طرد تفکر و تمدن غربی و بهره برداری عمیق و همه جانبه از معارف و آموزه های اجتماعی اسلامی، نهال تمدن نوین اسلامی غرس می شود و به تدریج به بار و بر می نشیند.
وی با تأکید بر اینکه تفاوت اساسی تمدن نوین اسلامی، پایه ریزی آن بر مبنای اندیشه و تفکر اسلام ناب محمدی(ص) است، گفت: اسلامی که بر پایه تفکر و عقلانیت فطری استوار است، ایمان عمیق به خدای متعال و قرآن و پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) براساس منطق و تعقل، انگیزه اصلی پویایی اجتماعی در آن است، دارای سرمایه های عظیم الهام بخش از قبیل فرهنگ عاشورا و فرهنگ انتظار می باشد، خردورزی، ولایت مداری، دانش جویی، تولید علم و نظریه پردازی، آزاداندیشی، آزادی مسئولانه و مشارکت اجتماعی، تلاش و تدبیر توأم با مجاهدت و مبارزه علیه ظلم و استکبار و دفاع از مظلوم، پاسداری از عدالت و پیشرفت، مردم سالاری، اخلاق حسنه و فضائل انسانی، وحدت و انسجام، معنویت و رابطه با خداوند متعال، توکل و اخلاص و تقوا عناصر اصلی آن می باشند و در کنار عقل، از منابع معرفتی و هدایتی عمیقی همچون قرآن کریم و روایات پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) برخوردار است و با ساز و کار اجتهاد پویا و روشمند، نیازها و اقتضائات زمان و مکان را همواره لحاظ می کند و هرگز به بن بست فکری و اجتماعی و بحرانهای ناشی از نفسانیات و دنیاگرایی دچار نمی گردد.
بیداری اسلامی زمینه رشد و تعمیق عناصر تمدن اسلامی را فراهم خواهد کرد و از سوی دیگر تجارب و دانش متراکم در تجربه موفق ایران اسلامی زمینه طراحی الگوی اسلامی پیشرفت را به عنوان گفتمان توسعه و تعالی جهان اسلام فراهم نموده استذوعلم با بیان اینکه تمدن نوین اسلامی تنها به دنیای انسانها نمی اندیشد، آخرت و حیات جاودان را هم مد نظر دارد، تصریح کرد: تمدن نوین اسلامی تنها به ابعاد معیشتی و رفاهی جامعه فکر نمی کند؛ روح متعالی انسانی و فطرت پاک الهی را نیز مورد توجه قرارمی‌دهد، هرگز به خودشیفتگی و تعصبات ملی و قومی و قبیله ای گرفتار نمی شود و در دام سلطه طلبی و توسعه سیطره خود بر دیگران فرو نمی غلتد.
وی با اشاره به اینکه موج جدید بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان، قطعا بر سرعت حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی خواهد افزود، گفت: بیداری اسلامی زمینه رشد و تعمیق عناصر تمدن اسلامی را فراهم خواهد کرد و از سوی دیگر تجارب و دانش متراکم در تجربه موفق ایران اسلامی زمینه طراحی الگوی اسلامی پیشرفت را به عنوان گفتمان توسعه و تعالی جهان اسلام فراهم نموده است. از این رو هم توانمندی عینی و میدانی جهان اسلام و هم نقشه راه کلان تمدن اسلامی نویدبخش تسریع و توفیق تمدن نوین اسلامی است.
ذوعلم با بیان اینکه ابعاد فرهنگی این تمدن و جوانب فکری و معنوی آن، با تلاش و مجاهدت جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی می تواند تحقق یابد، تأکید کرد: در عین حال همچنان به تلاشهای فکری و مدیریتی گسترده و عمیقی برای دستیابی به این آرمان دست یافتنی نیاز است.
نظر شما